De kans bestaat dat dit woord je nieuwsgierig maakte en je daarom verder wilde lezen. Als dat zo is, heb ik mijn doel bereikt, zoals ik de laatste tijd meer mensen het heb zien gebruiken als ze de aandacht wilden. Bij heel wat bijeenkomsten heb ik het gehoord in inleidingen en ook in de media kwam het regelmatig voorbij. Het is een beetje een modewoord, zoals er de laatste jaren meer waren.

Hoewel het niet meer zo vaak wordt gebruikt als een jaar of tien geleden, is bijvoorbeeld het woord “absoluut” maar moeilijk uit te bannen. “Oprecht” hoor ik te pas en te onpas en sinds enige tijd worden “die” en “dat” vervangen door het ouderwetse maar ineens ontzettend hippe “welke”.
Toen ik in 2007 bij de gemeente kwam werken, hoorde ik overal het woord “gremia”. In groepjes van een man of vijf werden “bila’s” gehouden en ineens was daar “regisseur”. Het kreeg meer status dan “coördinator” en gaandeweg veranderden functies die eindigden op “coördinator” in “puntje-puntje-regisseur”. “Projectmanager” werd “procesmanager”; dat dat eigenlijk iets anders is, was niet zo belangrijk. De nieuwste ontwikkeling is “procesregisseur” (maar “coördinator” lijkt bezig te zijn aan een voorzichtige come back).

Je zou bijna denken dat deze Rotterdammert van plan was om een column over taal te schrijven, maar het onderwerp is ech wel “schaarste”. Volgens het woordenboek betekent het: krapte, gebrek, nood, en het speelt op veel manieren een rol in ons leven. Schaarste aan zonlicht zorgt bijvoorbeeld voor schaarste aan energie, en dat in combinatie met schaarste aan tijd is de reden dat ik deze column nu pas schrijf, in plaats van een week of vier geleden. Door schaarste aan respect staat momenteel de halve wereld in brand.

Econoom Sendhil Mullainathan en psycholoog Eldar Shafir hebben onderzoek gedaan naar schaarste en de gevolgen daarvan, die veel verder gaan dan je zou denken. Schaarste stuurt onze aandacht, waardoor we bijvoorbeeld beter kunnen presteren als we een deadline hebben. Maar het zorgt ook voor tunnelvisie en het beperkt ons denkvermogen. Armoede zorgt er voor dat we moeilijk nieuwe dingen kunnen leren. Boeren in India bleken in de periode dat er net geoogst was en er geen geldzorgen waren, bij IQ-tests ongeveer 15 punten hoger te scoren dan in de periode dat het geld op was. Door langdurige problemen wordt de “bandbreedte” van mensen kleiner en nemen concentratievermogen, geheugen en prestaties af.

Is dat ook wat ik heb zien gebeuren als gevolg van de decentralisaties van het Rijk naar de gemeenten, vorig jaar? Met schaarste aan tijd moest een enorme klus worden geklaard. Door de deadlines werd overal heel hard gewerkt en geconcentreerd gestuurd door de mensen die aan het roer stonden, en ontstond hier en daar ook tunnelvisie.
Veel werknemers hebben geleden onder al die veranderingen. Door schaarste aan duidelijkheid ontstonden stress en onzekerheid, en nam het ziekteverzuim toe. Organisaties en posities kwamen onder druk te staan en mensen moesten op zoek naar hun nieuwe plek en soms zelfs (arbeids)identiteit. In eerdere posts heb ik verschillende keren het woord “verwarring” gebruikt als gevolg van deze situatie, maar in het licht van het begrip “schaarste” kan ik misschien beter spreken van “versmalde bandbreedte”. Nu wordt gewerkt aan de afronding zie ik gelukkig bij veel mensen het tijdelijk gedaalde IQ weer toenemen.

De komende maanden verwacht ik voor mijzelf absoluut een flinke schaarste aan tijd. Het wordt druk want naast de opdrachten welke ik momenteel heb in Goeree en Hellevoetsluis, ben ik vanuit Brielle weer gevraagd voor vervanging van een collega met zwangerschapsverlof. Als procesregisseur. En daar ben ik oprecht heel blij mee.